«Ընդդեմ մոնղոլների՝ թաթարների հետ համագործակցությունը» ոչ թե մարտավարություն է, այլ սովորական վարձկանություն

ԱԺ ոչիշխանական ուժերի միավորման փորձը Հայաստանի վերջին շրջանի ներքաղաքական զարգացումների բեկումնային դրվագն է: Գաղափարախոսական տարբեր ճակատներում գտնվող, անձնական հակակրանք ունեցող ու միմյանցից վիրավորված քաղաքական գործիչներին փորձում է միավորել Հայաստանի ամենահարուստ մարդը` Գագիկ Ծառուկյանը: Ճիշտ է, հայկական քաղաքականության կնքահայրերից Լևոն Տեր-Պետրոսյանն այս ուժերն անվանում է «հրաշալի քառյակ» և նրանց հետագա գործունեությանը փորձում է տալ քաղաքագիտական բացատրություն` առաջ քաշելով «բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության» տեսությունը, սակայն պարզ է, որ միավորման փորձեր անողներն առաջնորդվում են ոչ թե ծրագրային կամ գաղափարախոսական ընդհանրություններով, այլ «ջրի երեսին մնալու» այժմեականով: Գագիկ Ծառուկյանը հասկանում է, որ փողի վրա հիմնված բուտաֆորիկ ԲՀԿ-ն չի կարող երկար քաղաքական կյանք ունենալ: Ինչքան էլ կուսակցությունը հռչակվի ոչ ընդդիմադիր, խուսափի իշխանության հետ բացահայտ բախումից, միևնույն է, առանց իշխանության այս կուսակցությունը նման է ֆինանսներ լափող ոչ շահավետ ծրագրի, ուստի պետք է շահավետ պայմաններով մաս կազմել իշխանությանը կամ էլ իշխանափոխության ճանապարհով գալ իշխանության ու տիրանալ պետական լծակներին, բայց դա անել շատ զգույշ, հնարավորության դեպքում` այլոց ձեռքերով:
Իր հերթին, Տեր-Պետրոսյանը հաշվարկել է, որ 2008-ի «համաժողովրդական շարժման» տապալումից հետո ՀԱԿ դարձած ՀՀՇ-ն չի կարող լուրջ քաղաքական գործունեություն ծավալել: Ինչպես վերջերս շրջանառության մեջ դրված դիտարկումն է փաստում, «մոնղոլ-թաթարներին հաղթելու փոխարեն Տեր-Պետրոսյանն ընկերություն է անում թաթարների հետ` մոնղոլների դեմ պայքարելու համար»: Ինչ վերաբերում է ՀՅԴ-ին և «Ժառանգությանը», ապա երկու ուժերն էլ «հրաշալի քառյակի» ձևաչափին մասնակցում են զուտ ընդդիմադիր տրամաբանությունից ելնելով` հասկանալով, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյան-Ռոբերտ Քոչարյան համատեղ խաղատախտակի վրա կարող են հավակնել միայն շարքային ընդդիմադիրի կարգավիճակի: Ինչևէ, Տեր-Պետրոսյանի քաղաքական քավորության և Ծառուկյանի ֆինանսական միջոցների առանցքի շուրջը ձևավորվող նոր ընդդիմադիր բևեռը դեռևս լուրջ հայտ չի ներկայացրել` սահմանափակվելով միայն կառավարության հրաժարականի պահանջի շուրջ համաձայնության գալով, իսկ սա առանձնապես նորություն չէ, քանզի բոլոր երկրներում էլ ընդդիմությունը մշտապես պահանջում է կառավարության հրաժարականը` առաջարկելով զարգացումների սեփական ծրագիրը:
Այս գործընթացում ուշագրավ է այն, որ Տեր-Պետրոսյանի ղեկավարած ուժը, փաստացիորեն, հանդես է գալիս Հայաստանի թիվ մեկ օլիգարխի սատելիտի դերում: Երկար տարիներ ՀՀՇ-ական մամուլը քաղաքական քննարկումների թեմա էր դարձրել այն հանգամանքը, որ 1996-ի ընտրություններից հետո Վազգեն Մանուկյանը իբր համագործակցել է Ռոբերտ Քոչարյանի, այնուհետև Սերժ Սարգսյանի հետ: 1996-ի նախագահական ընտրությունների կեղծիքներն արդարացնելու համար Տեր-Պետրոսյանի շրջապատը մշտապես շրջանառել է այն «հիմնավորումը», թե Վազգեն Մանուկյանն իր էությամբ «հաճախորդ է», և նրան չէր կարելի իշխանություն վստահել, իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ինքնաբավ և սկզբունքային գործիչ է, ով 1998-ի իշխանափոխությունից հետո հեռացավ մեծ քաղաքականությունից` զբաղվելով գիտությամբ, այգեգործությամբ և թոռների դաստիարակությամբ: Հենց այստեղ է, որ ի հայտ է գալիս իրական հաճախորդի վարկածը, քանզի պարզվում է` Տեր-Պետրոսյանն ամենևին էլ ինքնաբավ չէ, իսկ 10 տարի լռում էր, որովհետև հասկանում էր` հասարակական ընկալումների փոփոխության, ցուրտ ու մութ տարիների, մազութի գործի, քաղաքական սպանությունների, Արմեն Տեր-Սահակյանի բանդայի մոռացության համար տարիներ են պետք: Կյանքն ապացուցեց, որ 10 տարին բավարար էր, որպեսզի մոռացության մատնվեին նախկին մեղքերը: Եվ երբ 2008-ի ընտրություններում Տեր-Պետրոսյանը տապալվեց, նախընտրեց ոչ թե վերադառնալ նախորդ 10 տարիների «ինքնաբավ» կյանքին, այլ վերածվեց օլիգարխի հաճախորդի` Ռոբերտ Քոչարյանի հրահանգով և Գագիկ Ծառուկյանի փողերով ստեղծված ԲՀԿ-ի համար հանդես գալով փաստաբանի ու «բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության» տեսությունները հիմնավորողի դերում:
Իհարկե, ՀԱԿ-ը պետք է պնդի, որ սա քաղաքականություն է, իրենք մարտավարական հնարքների են դիմում իշխանությանը թուլացնելու, բուրգը կազմաքանդելու և թաթար-մոնղոլներից ազատվելու համար: Սակայն, «ընդդեմ մոնղոլների՝ թաթարների հետ համագործակցությունը» իրականում ոչ թե մարտավարություն է, այլ սովորական վարձկանություն, հատկապես երբ հաշվի ենք առնում այն հանգամանքը, որ, ի դեմս ԲՀԿ-ի և նրա անդրկուլիսյան տերերի, «թաթարներն» անխելք չեն և ժամանակին Տեր-Պետրոսյանից իշխանություն են վերցրել: Ամեն դեպքում, «հիմնադիր նախագահից» մինչև «հաճախորդ» ճանապարհը բավականին կարճ տևեց:

Ալբերտ ՊՈՂՈՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ